مجتمع پتروشیمی رازی؛ از شکایت کارگران تا بازداشت مدیرعامل

اعتراضات کارگری به‌ویژه در سال ۱۳۹۹ شدت گرفت و درنهایت به بازداشت مدیرعامل مجتمع پتروشیمی رازی انجامید. برای مثال، کارگران پتروشیمی رازی ۲۳ مهرماه ۱۳۹۹ در اعتراض به «عدم اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل و پرداخت نشدن مطالبات و وعده‌های توخالی مسئولان» دست به اعتصاب زدند.

۵۷۶ نفر از کارکنان پتروشیمی رازی نیز ۱۲ آبان ۱۳۹۹ با اعتراض به «دو دهه سوءمدیریت» اعلام کردند که «در تمام این سال‌ها میزان دریافتی بسیار ناچیز از حق سهم خود داشته و عدم شفاف‌سازی مبلغ سهام‌شان» موجب اعتراض آنها شده است. آنها همچنین از علی‌‌اکبر احمدی دشتی، مدیرعامل پتروشیمی رازی به صورت حقوقی شکایت کردند.

با شدت گرفتن اعتراض‌ها، مدیرعامل پتروشیمی رازی ۲۳دی‌ماه ۱۳۹۹ بازداشت شد. رسانه‌ها علت بازداشت علی‌اکبر احمدی‌دشتی را «تخلفات مالی و ارزی» عنوان کردند. همزمان وب‌سایت ایپنا خبر داد که مدیرعامل پتروشیمی رازی به اتهام «فروش برخی محصولات پتروشیمی رازی خارج از ضوابط و قوانین» بازداشت شده است.

اعتراضات کارگری اما پس از بازداشت مدیرعامل نیز ادامه یافت و برای مثال در بهمن ماه ۱۴۰۰، کارگران اعلام کردند که نه‌تنها به خواسته‌هایشان رسیدگی نشده که برخی از همکاران آنها نیز در این مدت اخراج یا از ورود به کارخانه ممنوع شده‌اند.

در همین رابطه، پایگاه تحلیلی خبر ماهشهر پنجم بهمن ۱۴۰۰ اعلام کرد که «اعتراضات کارگران پتروشیمی رازی به مرحله بحرانی رسیده است».

مرور خبرهای مرتبط با مجتمع پتروشیمی رازی، ما را به کلمات مشابه در گزارش‌های خصوصی‌سازی در دو دهه گذشته می‌رساند: ابهام، عدم شفافیت، اعتراضات کارگری، بازداشت مدیر و درنهایت طرح اتهام‌های مالی و ارزی علیه مدیر یا مدیران شرکت مورد نظر. چنین شباهتی اتفاقی نمی‌تواند باشد و از سیستم فسادبرانگیز خصوصی‌سازی حکایت دارد.

واگذاری مجتمع پتروشیمی رازی

مجتمع پتروشیمی رازی خردادماه ۱۳۴۵ تاسیس شد و در سال ۱۳۴۹ اولین فاز آن به بهره‌برداری رسید. از آن زمان تا کنون، مجتمع پتروشیمی رازی یکی از مهمترین کارخانه‌های تولید کودهای ازته، فسفاته و مواد شیمیایی کشور بوده است.

این شرکت در سال ۱۳۸۶ در فهرست شرکت‌های آماده واگذاری سازمان خصوصی‌سازی قرار گرفت. در آگهی مزایده مجتمع رازی در سال ۱۳۸۶، شرکت ملی صنایع پتروشیمی مالک ۱۰۰ درصد سهام شرکت عنوان شد. در وب‌سایت مجتمع پتروشیمی رازی آمده است که بهمن ماه ۱۳۸۶، «کنسرسیومی متشکل از شرکت سهامی گوبرفابریقالاری ترک آمونیم (گوبره‌تاش)‌، شرکت انرژی گاز آسیا‌، شرکت شقایق سازه رنگین (ملیت ایرانی)‌، شرکت تابوسان و چندین شرکت داخلی» پیشنهاد خود را به سازمان خصوصی‌سازی ارائه کردند و درنهایت کنسرسیوم مربوطه با پیشنهاد مبلغ ۶۳۵ میلیارد تومان به عنوان برنده مزایده اعلام شد.

قرارداد واگذاری مجتمع پتروشیمی رازی ایران به کنسرسیوم ترکیه‌ای به سرپرستی اتحادیه تعاونی‌های کشاورزی ترکیه و کارخانجات کودسازی این کشور موسوم به گوبره‌تاش با اداره خصوصی‌سازی ایران پنجم خرداد ۱۳۸۷ امضا شد.

در گزارشی که در این ارتباط، هشتم خرداد ۱۳۸۷ در خبرگزاری شانا منتشر شد، اعلام شد که کنسرسیوم ترکیه‌ای، ‪ ۹۵‬درصد مجتمع پتروشیمی رازی را به ‪ ۶۴۰‬میلیون دلار خریداری کرده است و قرار است که ‪ ۸۰‬میلیون یورو از وجه خرید را به طور نقدی و بقیه را ظرف پنج سال با اقساط مساوی به اداره خصوصی‌سازی ایران پرداخت کند. در این گزارش آمده است که کنسرسیوم متشکل از «دو شرکت ترکیه‌ای و یک شرکت ایرانی است». سهم شرکت گوبره‌تاش نیز ‪ ۵۰‬در‌صد اعلام شده است.

پس از واگذاری شرکت، علی‌اکبر احمدی‌دشتی، مدیرعامل شرکت تاکید کرد: «به غیر از هیئت مدیره پنج نفره شرکت که براساس قانون به خریداران تعلق می‌گیرد تمام کارکنان رازی، ایرانی باقی مانده‌اند و تنها سه نفر شامل معاون اداری و مالی شرکت، یک مترجم و یک نفر برای انجام کارهای بازرگانی شرکت از کشور ترکیه به جمع کارکنان ایرانی اضافه شدند».

در حال حاضر، ترکیب سهامداران مجتمع پتروشیمی رازی تغییر کرده و یک شرکت ایرانی دیگر نیز به جمع سهامداران اضافه شده است:

شرکت آینده‌سازان نفت و گاز خلیج فارس در سال ۱۳۸۹ تاسیس شده و شرکت پترو سامان آوران رازی از شرکت‌های زیرمجموعه آن به شمار می‌رود. پترو سامان همچنین از شرکت‌های پیمانکار مستقر در مجتمع پتروشیمی رازی محسوب می‌شود.

از طرف دیگر، شرکت اریافسفر یک جنوب به عنوان شرکت زیرمجموعه مجتمع پتروشیمی رازی ثبت شده است. این شرکت در سال ۱۳۸۲ تاسیس شده و مجتمع پتروشیمی رازی از طریق این شرکت در شبکه‌ای از شرکت‌های حوزه پتروشیمی قرار می‌گیرد که برخی از آنها عبارت‌اند از: شرکت ایران فسفات، شرکت صندوق توسعه صادرات صنعتی معدنی وخدمات مهندسی، شرکت بازرگانی ناوک آسیا کیش، پترو شیمی مهر، پترو شیمی پردیس، مهندسی حمل و نقل پتروشیمی و پتروشیمی کارون.

در لایه چندم شرکت‌های مذکور، نام هلدینگ‌های بزرگی ازقبیل گروه گسترش نفت و گاز پارسیان، سرمایه‌گذاری غدیر، سرمایه‌گذاری هامون سپاهان، پتروشیمی زاگرس، ملی صنایع مس ایران و پتروشیمی پارس دیده می‌شود که سررشته‌ی آنها به نهادهای نظامی و دفتر رهبر جمهوری اسلامی می‌رسد.

بازداشت و محکومیت مدیرعامل مجتمع پتروشیمی رازی

علی‌اکبر احمدی دشتی در سال ۱۳۸۲ به عنوان مدیرعامل مجتمع پتروشیمی رازی منصوب شد و از آن زمان تا بهار ۱۴۰۰ بر صندلی ریاست مجتمع تکیه زد. او همچنین عضو هیئت مدیره شرکت اریافسفر یک جنوب از شرکت‌های زیرمجموعه مجتمع پتروشیمی رازی بوده است که واسطه ارتباط پتروشیمی رازی با هلدینگ‌های بزرگ ایران محسوب می‌شود.

مدیریت علی‌اکبر احمدی‌ دشتی در آخرین سال‌های دهه‌ی ۱۳۹۰ با چالش روبرو شد و اقدامات او در مجتمع به اعتراض‌های کارگری گسترده دامن زد.

براساس گزارش‌ها، کارگران پتروشیمی رازی نخستین گروه کارگران در صنعت نفت بودند که دست به اعتصاب زدند و اعتراض خود را تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه دادند.

در همین رابطه، علی ساجدی‌نیا، فعال کارگری شرکت پتروشیمی رازی بهمن ماه ۱۳۹۸ به وب‌سایت نفت‌آنلاین گفت که کارگران پتروشیمی رازی ۱۲ ساعت در روز کار می‌کنند و حتی بسیاری از آنها روزهای پنج‌شنبه و جمعه نیز به کارخانه می‌آیند. به گفته‌ی او، «این کارگران هیچ استراحتی ندارند؛ هیچ زمانی برای گذران وقت در کنار خانواده ندارند و خرج و مخارج در ماهشهر آنقدر زیاد است که زندگی با کمتر از هفت میلیون تومان برای یک خانواده با دو فرزند، واقعاً غیرممکن است».

او همچنین تاکید کرد که «ما با افزایش سه برابری حداقل دستمزد نسبت به سال گذشته نیز باید کار کنیم تا زنده بمانیم. کارگر پیمانکاری ماهشهر نسبت به کارگر رسمی وضعیت بدتری دارد».

به گفته‌ی ساجدی‌نیا، پتروشیمی رازی در سال ۱۳۹۸ «۷۰۰ کارگر رسمی و ۱۸۰۰ کارگر پیمانکاری» داشته است.

علی ساجدی‌نیا بهمن‌ماه ۱۴۰۰ به همراه چند فعال کارگری دیگر از ورود به مجتمع ممنوع شد که اعتراض کارگران را به دنبال داشت.

در اوج اعتراض‌‌های کارگری، علی‌اکبر احمدی دشتی، مدیرعامل مجتمع پتروشیمی رازی دی‌ماه ۱۳۹۹ بازداشت شد. رسانه‌ها با اعلام این خبر احتمال دادند که یکی از اتهامات او «تخلفات مالی و ارزی» باشد. در همین زمینه، سایت خبری تحیلی فرادید نوشت که احمدی‌دشتی «۲۴ ساعت پس از بازداشت مدیرعامل فرودگاه آبادان» بازداشت شده است. پروانه سهرابی، مدیر عامل فرودگاه جمی آبادان بود که به اتهام دست داشتن در فساد مالی بازداشت شد.

خبرگزاری پتروشیمی ایران، ایپنا نیز اعلام کرد که مدیرعامل پتروشیمی رازی به اتهام «فروش برخی محصولات پتروشیمی رازی خارج از ضوابط و قوانین» بازداشت شده است.

پیش از این در آذرماه ۱۳۹۹، کارمندان رسمی پتروشیمی رازی، از مدیریت شرکت به دلیل «عدم شفاف‌سازی مبلغ سهام‌شان» شکایت کرده و متن آن را به سازمان بازرسی کشور، سازمان خصوصی‌سازی و چند سازمان نظارتی و امنیتی ارسال کرده بودند.

پرونده علی اکبر احمدی‌دشتی با سکوت رسانه‌ای همراه شد و هیچگونه اطلاع‌رسانی در این باره صورت نگرفت. خبرگزاری فارس نیز صرفا با اعلام خبر بازداشت مدیرعامل پتروشیمی رازی نوشت: «رسانه‌ها، کارکنان، کارگران و حتی سهامداران این شرکت بارها از عملکرد او (علی‌اکبر دشتی) انتقاد کرده‌اند اما با حمایت سهامدار ترک نزدیک به دو دهه بر صندلی مدیریت تکیه کرده است».

درنهایت بهمن‌ماه ۱۳۹۹ خبرگزاری پتروشیمی ایران (ایپنا) اعلام کرد که علی اکبر احمدی دشتی، مدیرعامل پتروشیمی رازی به اتهام «اختلاس ۳۳۰ میلیون دلاری در حوزه صنعت پتروشیمی» ازسوی دادسرای عمومی و انقلاب احضار و سپس روانه زندان شد.

از آن زمان تاکنون، هیچگونه اطلاعاتی درباره‌ی کم و کیف اتهام احمدی‌دشتی منتشر نشده است. علی‌رغم این اتهام، احمدی‌دشتی در سمت خود باقی ماند و نهایتاً خردادماه ۱۴۰۰، با تصمیم هیئت مدیره پتروشیمی رازی، علی اکبر احمدی‌دشتی از سمت خود برکنار و به‌عنوان مشاور هیئت مدیره معرفی شد.

خبرگزاری ایپنا با اعلام این خبر اعلام کرد که طاهر اوکاتان به عنوان مدیرعامل جدید منصوب شده است.